Auteursrecht

Teksten schrijven is een boeiend proces. Het is mijn manier om mijn diepste gevoelens te beschrijven. Door verzen van vroeger te vergelijken met mijn recenter werk zie ik de evolutie van mijn gevoelsleven doorheen de jaren. Verliefdheid, afscheid nemen, aangeraakt worden door het mooie in de natuur... enz...
Ook de evolutie van mijn taalgebruik is zichtbaar. Ik schrijf niet veel maar wat ik schrijf is me heel dierbaar. Vandaar wil ik het kort hebben over auteursrecht.

Al mijn teksten zijn auteursrechtelijk beschermd en gedeponeerd. Ik kan aantonen dat de teksten door mij geschreven zijn. Maar waarom is dit zo belangrijk?
Wel, poëzie schrijven brengt niets meer op dan reacties van lezers. Die reacties zijn heel waardevol en ik koester ze. Aan gedichten schrijven verdien ik echter geen geld. In tegendeel, de webhosting kost mij jaarlijks enkele tientallen euro's.
Het is dan ook niet anders dan fair dat wanneer iemand een tekst wil gebruiken, dat die daarvoor de toestemming vraagt en mijn naam vermeldt. Dat is mijn enige verwachting.

De foto's op deze website zijn allemaal afkomstig van pixabay. Deze foto's zijn vrij te gebruiken en vrij van copyright.

Jan Den Haerynck

Artikel over het auteursrecht, van de FOD economie:
Welke rechten verleent het auteursrecht?

1. Vermogensrechten
2. Uitzonderingen op de vermogensrechten
3. Morele rechten
4. Recht op vergoeding van de auteur

Het auteursrecht omvat twee soorten rechten die aan de houder toekomen: vermogensrechten en morele rechten.

Vermogensrechten

De vermogensrechten geven de houders van het auteursrecht de mogelijkheid inkomsten te verwerven uit hun literaire of artistieke werken. De vermogensrechten verlenen immers aan de auteur het exclusieve recht om zijn werk te exploiteren. De belangrijkste vermogensrechten zijn het reproductierecht en het recht van mededeling aan het publiek.

Reproductierecht

Om een reproductie, zoals een kopie, van een werk te kunnen maken, is de toestemming vereist van de houders van het auteursrecht op dat werk. Dit recht geeft aan deze houders namelijk de mogelijkheid om controle uit te oefenen over verdere exploitatie van hun werk via het maken van materiële kopieën ervan.

Alle vormen van kopie vallen onder het reproductierecht: definitieve of tijdelijke kopieën, volledige of gedeeltelijke kopieën (behalve bij toepassing van een uitzondering zoals bijv. het citaatrecht of de reprografie), kopieën gemaakt om te verkopen of uit te delen, kopieën gemaakt voor een derde of voor zichzelf (behalve bij toepassing van de uitzondering van de privékopie).

De toestemming van de houders van het auteursrecht is noodzakelijk om een identieke reproductie te mogen maken, wat ook het medium is waarop deze reproductie wordt gemaakt.

Voorbeelden:

• de papieren kopie van een artikel, evenals een scan van dit artikel;

• het kopiëren van een dvd naar de harde schijf van een computer;

• het fotograferen van een standbeeld;

• het nadien digitaliseren van deze foto houdt een tweede reproductie in van dit standbeeld evenals een reproductie van de foto zelf;

• het neerschrijven van een toespraak.

De toestemming van de houders van het auteursrecht is eveneens nodig voor het overnemen van de originele elementen van een werk, zelfs indien men geen identieke kopie maakt.

• Adaptaties en vertalingen van werken zijn dus reproducties waarvoor men toestemming moet vragen (aanpassing van een boek voor een filmscenario, het ontwikkelen van een videogame op basis van een film, enz.).

• Ook het slechts overnemen van enkele elementen van een werk kan onder het reproductierecht vallen.

Voorbeelden:

• Het overnemen van een sequentie van muzikale akkoorden of van een tekstfragment uit een film om deze te integreren in een muziekstuk ("sampling");

• Een fragment van een liedje gebruiken voor een reclamespot;

• Een (gewijzigde versie van een) personage van een videospel gebruiken op een webpagina.

Recht van mededeling aan het publiek

Men moet de toestemming van de houders van het auteursrecht bekomen om een werk te kunnen meedelen aan het publiek.

Vallen onder dit recht van mededeling aan het publiek:

• 'live' uitvoeringen zoals concerten of theateropvoeringen, shows en elk genre waarbij publiekelijk teksten worden uitgesproken.
• mededelingen aan een publiek via gebruik van technische middelen zoals radio- en tv-uitzendingen (satellietuitzendingen inbegrepen), uitzenden van een werk op een plaats toegankelijk voor het publiek, kabeltransmissie, video-op-aanvraag, ter beschikking stellen aan het publiek via internet, enz.

Recht tot verhuren en uitlenen

Ook om exemplaren van een beschermd werk te verhuren of uit te lenen, is de toestemming van de houders van het auteursrecht vereist.

Distributierecht

De toestemming van de houders van het auteursrecht is vereist om materiële exemplaren van een werk op de markt te mogen brengen, bijvoorbeeld onder de vorm van boeken, fonogrammen, cd's, dvd's, enz.

Ook de invoer of uitvoer binnen/buiten de EU van dergelijke exemplaren valt onder dit distributierecht.

Toestemming is zelfs vereist bij het gratis uitdelen van exemplaren.

Daarentegen hoeft geen toestemming gevraagd te worden om exemplaren die op wettelijke wijze op de markt zijn gebracht, tweedehands te verkopen of door te geven. Het distributierecht is dan immers uitgeput.

Volgrecht van de beeldende kunstenaars

Het volgrecht komt slechts toe aan de auteurs van werken van grafische of beeldende kunst, zoals schilderijen, beeldhouwwerken, collages, gravures, lithografieën, enz. Dit specifiek recht heeft als doel de auteur te laten delen in de opbrengsten van de opeenvolgende verkopen van het werk van beeldende kunst, aangezien een verkoop de voornaamste exploitatiewijze van dergelijke werken uitmaakt. Een kunstenaar die nog geen grote bekendheid geniet, verkoopt over het algemeen zijn werk tegen een relatief lage prijs. Eens zijn bekendheid toeneemt, kan de waarde van het werk bij elke doorverkoop sterk stijgen. Zonder het volgrecht, zou de kunstenaar hier echter nauwelijks van profiteren.

Op elke verkoop van het origineel van een werk van grafische of beeldende kunst heeft de kunstenaar recht op een percentage dat in degressieve schijven wordt toegepast (gaande van 4 tot 0,25 procent op de verschillende schijven). Voorwaarden zijn dat de verkoopsprijs boven 2000 euro ligt en dat het om een verkoop gaat waarbij iemand uit de professionele kunsthandel betrokken is.

Uitzonderingen op de vermogensrechten

De wet voorziet uitzonderingen op het auteursrecht. In die situaties moet uitzonderlijk toch geen voorafgaande toestemming worden gevraagd aan de houders van het auteursrecht.

Morele rechten

Het moreel recht heeft als doel de persoonlijkheid van de auteur, zoals die in het werk tot uiting komt, te beschermen. Dit morele recht bevestigt de band die bestaat tussen de persoon van de auteur en zijn creatie. Omwille van het bestaan van die intrinsieke band kan de auteur zijn morele rechten niet afstaan aan derden en dit in tegenstelling tot zijn vermogensrechten.

De morele rechten omvatten het divulgatierecht, het vaderschapsrecht en het recht op eerbied.

Divulgatierecht

Het divulgatierecht is het recht van de auteur om het werk bekend te maken aan het publiek. Alleen de auteur heeft het recht te beslissen wanneer zijn werk beëindigd is en wanneer het publiek er kennis van mag nemen.

Bijvoorbeeld: wanneer een auteur zijn manuscript voor een boek aan zijn uitgever bezorgt om diens advies te vragen, heeft de uitgever niet het recht om dit boek te publiceren. Dit zou immers een schending van het divulgatierecht van de auteur uitmaken.

Vaderschapsrecht

Auteurs bezitten een vaderschapsrecht op hun werken. Dit houdt in dat zij het recht hebben als auteur van een creatie te worden erkend en dat zij bijgevolg derden kunnen verplichten het werk onder de naam van de auteur bekend te maken. De naam van de auteur moet in dat geval op het werk staan. Dit vaderschapsrecht kan ook in negatieve zin worden uitgeoefend: de auteur kan beslissen om een pseudoniem te gebruiken of om zijn werk anoniem verspreiden.

Recht op eerbied voor het werk (integriteitsrecht)

Het recht op eerbied, of het recht op integriteit van het werk, laat de auteur toe zich tegen elke wijziging of vervorming van zijn werk te verzetten.

De auteur kan zich verzetten tegen een wijziging die de fysieke integriteit van een werk aantast, alsook tegen elke materiële wijziging van het werk. De auteur kan die morele rechten ook inroepen wanneer het gebruik van een werk de geest ervan schendt, omdat het bijvoorbeeld de context of betekenis ervan wijzigt.

Recht op vergoeding van de auteur

Naast het recht om bepaalde handelingen met betrekking tot het werk te verbieden, omvat het auteursrecht in bepaalde gevallen ook een recht op een vergoeding. Het gaat om situaties waarbij de houders van het auteursrecht een bepaald gebruik van een werk niet kunnen verbieden maar hiervoor, als tegenprestatie, wel het recht op een vergoeding behouden. De vergoeding voor privékopie is hier een voorbeeld van. Dankzij de uitzondering voor privékopie is het niet nodig om de toestemming van de houders van het auteursrecht te vragen voor het kopiëren van een werk voor privégebruik. Als compensatie ontvangen auteurs een vergoeding die betaald wordt via een heffing op de invoer en verkoop van materiaal waarmee kopieën kunnen worden gemaakt.